Schönheit ist Nebensache Pol Pi

Een intiem verzet van het verleden naar het heden

Met zijn zesde solovoorstelling Schönheit ist Nebensache begeeft Pol Pi zich op het snijpunt tussen zijn twee liefdes: dans en muziek. Hij gebruikt zichzelf als medium om de Duitse choreografe Dore Hoyer (1911-1967) en de Duitse componist Paul Hindemith (1985-1963) met elkaar in dialoog te laten gaan. De twee oeuvres waar de voorstelling op stoelt (Hoyers solo Afectos Humanos & Hindemiths Altvioolsonate), bestaan elk uit vijf frases. Pol Pi wisselt de choreografie af met muziek en verbindt ze via de voordracht van brieffragmenten van beide figuren. Zo creëert hij een intieme, politieke voorstelling die de persoonlijke ervaringen in totalitaire regimes onderzoekt. Pol Pi beschrijft beide werken zelf als twee stukken die uiterst belangrijk waren voor zijn parcours als artiest. De voorstelling onderzoekt hoe twee werken die op zich mijlenver van elkaar af staan, hem toch beiden zo wisten te raken.

De muzikale zijde

Paul Hindemith was componist en violist in het Duitsland van begin 20e eeuw. Zijn carrière kwam daar op de helling te staan door de opkomst van het nazisme, zijn muziek viel absoluut niet in de smaak bij het extreemrechtse regime. Zijn muziek werd beschouwd als te abstract en atonaal. Omdat Hindemith zich niet wou aanpassen aan de politieke propaganda van nazi-Duitsland werd zijn werk uiteindelijk verboden. Hij verliet Duitsland op zoek naar muzikale vrijheid. De muziek van Hindemith kenmerkt zich door de ritmische klank van de industrialisatie die het sentimentele en persoonlijke onder druk zet. Zelf gebruikte hij de term Motorik, een samentrekking tussen ‘motor’ en ritmiek’. Tussen het wrange en het neoklassieke van zijn muziek schept Paul een persoonlijke atmosfeer.
Pol Pi gaat aan de slag met de Sonate voor altviool solo, opus 25 nr. 1, Pauls vijfdelige sonate uit 1922. ‘Schoonheid is bijzaak’, schrijft de Duitse componist Paul Hindemith als instructie bij het begin van de vierde beweging van zijn sonate. Zouden dit ook woorden van choreografe Dore Hoyer kunnen zijn?

‘Schoonheid is bijzaak.’

— Paul Hindemith

De choreografische kant

De Duitse expressionistische danseres en choreografe Dore Hoyer staat vooral bekend als soliste binnen de Ausdruckstanz-traditie. De solo-choreografie waarmee Pol Pi aan de slag gaat, Afectos Humanos, bestaat uit vijf cycli die elk corresponderen met een menselijk affect (IJdelheid, Lust, Angst, Haat en Liefde). Deze vijf affecten destilleerde ze uit Spinoza’s filosofie, die 48 menselijke affecten vooropstelt. Met haar abstracte composities en focus op de techniciteit van bewegingen legde Hoyer mee de basis voor het postmodernisme in dans. Net als bij Hindemith liet ook Dore de politieke dimensie in haar werk doorschijnen en deelde zijn afkeer van totalitarisme en geweld.

Het lichaam als ontmoetingsplek

Pol Pi laat het werk van Dore en Paul vervlechten door brieffragmenten te lezen die beide artiesten schreven tijdens de Koude Oorlog en het nazisme in Duitsland. Het thema van artistieke censuur vanuit een totalitair regime is geen willekeurige keuze van Pol. In Brazilië, het thuisland van de choreograaf-muzikant, bracht de uiterst rechtse Jair Bolsonaro artistieke censuur binnen in de directe leefwereld van Pol. Door zichzelf tijdens de voorstelling in drie verschillende huiden (Dore, Paul & zichzelf) te hullen, onderzoekt hij de persoonlijke ervaring van een artiest in de schemering van een politieke context. Hoe kan een individu in het heden iemands intimiteit, persoonlijkheid en ervaringen uit het verleden laten weerklinken op een scène? Hoe kan een performer twee figuren uit het verleden met elkaar in dialoog laten gaan in het heden? Pol Pi houdt zich in zijn werk vaak bezig met vergankelijkheid en temporaliteit. Door zijn eigen lichaam te gebruiken om performers uit het verleden op scène te brengen, exploreert hij de grenzen tussen een veranderend lichaam. Over zijn eigen jeugd vertelt hij: ‘Il ne sait pas ce qu’il deviendra, il est en devenir.’ Hiermee creëert hij een openheid en flexibiliteit van het datgene dat ‘aan het worden is’. In Schönheit ist Nebensache bekijkt hij hoe een lichaam ook verschillende gedaantes kan aannemen overheen tijd en ruimte.

Het lichaam als instrument, het instrument als lichaam

Verder tracht Pol Pi de relatie tussen muziek en beweging onder de loep te nemen in zijn performances: ‘Although I am working as a choreographer and a dancer, I still have a musician’s mind. What I actually always have been doing is music, much more than dance.’ Zijn viool als instrument speelt een centrale rol in de muzikale cycli van Paul Hindemith. Zijn lichaam staat dan weer in het centrum van de choreografische cycli van Dore Hoyer. Door deze twee zijdes samen te brengen en te vermengen via tekst, worden het lichaam en het instrument een verlengde van elkaar. Pol zoekt in zijn werk hoe hij muzikaliteit kan genereren in beweging en omgekeerd. Welke rol kan een lichaam spelen om deze muziek en beweging met elkaar te laten converseren? In zijn verdere werk bestudeert Pol Pi ook de rol van stilte in muzikaliteit en beweging. De stilte die een noodzaak kan zijn om het muzikale van de beweging te laten weerklinken en ruimte te geven.

De Zendelingen

Soundcast, het jongerenplatform van het Concertgebouw, volgt December Dance op de voet. Volg hun reportages, beschouwingen, foto’s, filmpjes, illustraties over het festival via Instagram en TikTok