MAGAZINE MRT – JUN 22

 DO 05 MEI 2022 / 20.00

La pensée du soir

Zwijgen is geen optie voor David Van Reybrouck

Onze seizoensdenker krijgt een aantal welgekozen, uitdagende fragmenten voorgeschoteld. Een brainstorm op hoog niveau, waarbij netelige kwesties allerminst geschuwd worden. In samenwerking met Zwijgen is geen optie. 

DO 2 JUN 2022 / 20.00

Revolusi: een levende geschiedenis

Theatercollege door David Van Reybrouck

In zijn theatervoorstelling Revolusi: een levende geschiedenis leert de seizoensdenker ons met andere ogen kijken naar Nederlands-Indië. Aan de hand van mooie beelden, pakkende verhalen en intrigerende personages laat David Van Reybrouck zien hoe de Indonesische revolusi nog steeds doorleeft in onze tijd.

‘’Seizoensdenker’: ik kende het woord niet, maar dit seizoen neem ik de functie waar in het machtige mooie Concertgebouw in Brugge. Tot aan de zomer zal ik op gezette tijden lezingen, voorbeschouwingen en interventies plegen rondom het jaarthema 'Tijd en herinnering'. Want dit is niet alleen een tijd van noodzakelijk achterom blikken naar de slechte verzorgde wonden uit het verleden, maar ook van voorwaarts kijken naar de kolossale uitdagingen die ons staan te wachten. We moeten ons stilaan ook de toekomst herinneren. Grote dank aan de onvolprezen Jeroen Vanacker, artistiek directeur van het Concertgebouw. En ik meen dat hé. Bekijk die rijkdom – dans, klassiek, fotografie, architectuur, debat – en besef: dit is Berlijns niveau in Brugge.’

— David Van Reybrouck

Lees meer over onze seizoensdenker op concertgebouw.be/seizoensdenker

1. Is het verleden vaker een inspiratiebron voor jouw (jullie) werk?

Benjamin Abel Meirhaeghe 

Het theater is voor mij een teletijdmachine waarin oude en nieuwe tijden samenkomen. Ik hou van het idee ‘oorsprong’, tegelijk ben ik opvallend benieuwd naar het idee ‘toekomst’, naar komende (r)evoluties. Mijn inspiratie voor MADRIGALEN komt voort uit grotschilderingen, hiërogliefen en hologrammen. Ik laat de (ook niet-geschoolde) performers Monteverdi’s madrigalen zingen in een grot. Klassieke fragmenten krijgen zo weer een radicale eigen scenografie

Toon Callier & Zwerm 

We gaan altijd bewust aan de slag met ‘een’ muzikale geschiedenis, maar pretenderen nooit dat we er iets van kennen of iets willen conserveren. Net dat conflict is voor ons heel vruchtbaar. Lalaei is ontstaan vanuit een resem toevalligheden: de ontmoeting met zangeres Sarah Akbari op een festival in Teheran, en Britse vertelster Marie Philips die op ons pad kwam via de Amsterdamse Mezrab Storytelling School. Marie en wij weten weinig van de Perzische cultuur, maar Sarah stimuleert een open dialoog.

Emilie Lauwers 

Ik hecht veel waarde aan herinneringen en sla alles op, in het curiositeitenkabinet in mijn geheugen. Ik hoed me daarbij voor nostalgie, omdat ik open wil staan voor nieuw, voor nu. Ik wil het verleden wel koesteren maar niet idealiseren. Ik ben continu op zoek naar schoonheid, naar verhalen. Het verleden is in die zin een onuitputtelijke bron van moois. Ik weet wel graag waar iets vandaan komt, en leg al gravend de weg dan mee af om me iets eigen te maken.

2. Hoe verloopt de vertaalslag van oud naar nieuw?

Benjamin Abel Meirhaeghe 

Met schrijver, researcher en dramaturge Louise Van den Eede en scenografen Bart Van Merode en Zaza Dupont ging ik in de eerste plaats op zoek naar een context. Ik raakte in die periode in de ban van de grotschilderingen van Lascaux, en verdiepte me tegelijkertijd in het ontstaan van opera. Dat verdiepen gebeurt grondig maar legt mijn verbeelding nooit aan banden. Vervolgens heb ik audiovisueel kunstenaar Jesse Kanda uitgenodigd. Samen hertalen we de Madrigali respectvol maar kritisch tot een oertaal.

Toon Callier & Zwerm 

Uit de muziekstof die Sarah ons aanreikte, puurden we een shortlist van een tiental slaapliederen. Sarah zong zelf de vocale partijen in, zonder begeleiding, en aan de hand daarvan maken we nieuwe songs. Dat worden Zwerm-songs met een serieuze injectie Perzische cultuur, al zijn we nu puur muzikaal gezien niet meer bezig met Iraanse volksmuziek. Uiteraard zal die hoorbaar zijn – vooral in de tonaliteit – maar de muzikale beslissingen die we nu nog nemen, gaan niet meer terug op het bronmateriaal. Als het mooi klinkt in onze oren, dan kan het erbij.

Emilie Lauwers

Purcells partituur is gebaseerd op Shakespeares A Midsummer Night’s Dream. Ik heb gezocht naar een visuele taal voor wat in deze semi-opera ook al in woorden en in klank verteld wordt. Shakespeare verwijst naar een ongrijpbare tussenwereld van schaduw en suggestie. Eigenlijk baseren we ons voor de video vooral op een nog oudere natuurbron: Moeder Aarde en haar creaties. Qua research heb ik me vooral toegelegd op het observeren van sporen en zaden, nerven in bladeren, ijskristallen, bewegingen van dieren, de standen van de maan, de seizoenen ...

3. Kan je al een tipje van de sluier lichten van deze creatie die oud
en nieuw verbindt?

Benjamin Abel Meirhaeghe 

Acht performers en drie muzikanten brengen een herwerking van Monteverdi’s madrigalen in een geënsceneerd ritueel in een oeroude grot. We deconstrueren de fundamenten van westerse opera en voegen nieuwe hedendaagse steunpilaren toe. Het opheffen van verschillen – de samensmelting van klassieke en hedendaagse muziek, van geschoolde en nietgeschoolde stemmen – wordt de hartslag en de start van een nieuwe wereld, een utopie

Toon Callier & Zwerm 

We kunnen alvast zeggen wat het níet wordt: een theatervoorstelling. We hebben bewust gezocht naar een verhalenvertelster, en niet naar een actrice, maar uiteraard heeft de verhaalstof veel dramatisch potentieel. We willen het graag zo down to earth mogelijk houden. Er komt één centraal verhaal, een Griekse tragedie, waaruit bijverhalen groeien die aardser, actueler en lichter zijn. Ook het verhaal van onze toevallige ontmoetingen kan aan bod komen. En natuurlijk zal er heel veel muziek en heel veel klank zijn.

Emilie Lauwers

Op dit moment (eind 2021, red.) is alles nog volop in ontwikkeling. De opnames voor het schaduwspel met Portugees cinematograaf Mario Melo Costa zijn al rond. We wilden daar zo dicht mogelijk bij een live ervaring blijven en streefden naar een ingetogen, analoog proces. Alles werd met de hand vervaardigd en geopereerd, waardoor je soms imperfecties ziet die het resultaat net extra spannend maken. We zijn nu bezig met het rijmen van muziek en opnames.
Ik wil de partituur niets opleggen maar me bescheiden en ondersteunend opstellen: hem begrijpen en vervolgens op mijn eigen manier verbeelden.

Koorboeken

Behalve de schilderijen die de handelaars bij Van Eyck bestelden – wellicht kwamen ook de portretten Léal souvenir en Man met de rode tulband uit hun kring – lieten de Arnolfini’s verschillende kostbare boeken maken. Zo gaven ze de opdracht voor vertalingen van Thomas van Aquino en een geschiedenis van Vlaanderen, en nog een misboek voor het klooster van de Rijke Klaren, waar de familie een kapel financierde, een dochter onderbracht en waar minstens onze Giovanni ‘di Nicolao’ ook werd begraven.

Het meest fascinerende handschrift waaraan de naam Arnolfini kleeft, is zeker het Lucca Choirbook. De (latere) naam verbergt dat we hier te maken hebben met een op en top Brugse productie, een detective waardig. Aan het bestaan van het koorboek werd nooit getwijfeld, noch aan het feit dat Arnolfini het cadeau had gedaan aan de kathedraal van Lucca. De herontdekking in de jaren 1980 door musicoloog Reinhard Strohm was echter bijna een wonder. Grazend in de bibliotheek van Lucca vond hij bij toeval perkamenten kaften met muziek erop. Al snel bleek dat die banden ooit samen een handschrift hadden gevormd, en dat twee andere bibliotheken pagina’s uit hetzelfde boek bewaarden. Het Choirbook was blijkbaar na gedane dienst rond 1600 uit elkaar gehaald, en de pagina’s gerecycleerd als bindmateriaal. Met die ontdekking was het koorboek niet volledig, nog altijd niet, maar Strohm kon wel een inschatting maken van de voor die tijd gigantische omvang, en op basis van de fragmenten een voorlopige inventaris maken van het repertoire. Dufay is zeker de beroemdste componist, maar de muziek van Isaac, Domarto, Frye en anderen is eveneens van het hoogste niveau. Het is duidelijk: dit was een kostbaar handschrift, een kathedraal waardig.

Dat mag zo zijn, maar niet die van Lucca. Strohm concludeert dat de oorsprong van het Choirbook gezocht moet worden rond 1460 in de meest welgestelde Engelse kring in Vlaanderen, de Brugse Merchant Adventurers (zeehandelaars), die al in 1344 een kapel mét muzikanten hadden gesticht voor de heilige Thomas Becket bij de Karmelieten. Strohm speculeert dat Arnolfini vanuit zijn thuisstad Lucca weleens de vraag kan hebben gekregen het koorboek te kopen om er de kerkmuziek nieuw elan te geven. Een suggestie die misschien was ingefluisterd door hun kapelmeester John Hothby, die ooit zelf in Brugge had gezongen? En laten de Engelsen nu net in 1468 een fortuin hebben uitgegeven aan het huwelijk van hertog Karel met ‘hun’ Margaretha van York …

‘De herontdekking van het handschrift in de jaren 1980 was bijna een wonder.’

Polyfonisten

Tijdens het goudglanzende hemelvaartsweekend klinkt behalve Dufays Missa L’homme armé door Cinquecento nog andere muziek uit het Lucca Choirbook, bijvoorbeeld bij ClubMediéval. Thomas Baeté liet voor dat concert zijn oog vallen op een Kortrijkzaan onder de illustere toondichters: Gilles Joye (1425-1483), van wie Memling een streng en devoot portret als priester schilderde. Het Brugse Donaaskapittel nam hem zijn relatie met een zekere Rosabella dan ook niet in dank af. Is de Missa Rosa bella in het Choirbook Joyes muzikale schuldbetuiging? Ze breken alvast een lans voor de vrijwel vergeten componist-zanger en Bedynghams lied O rosa bella waarop hij zich baseerde. Het trendsettende Italiaanse ensemble La Fonte Musica schetst de context waarin het Lucca Choirbook terechtkwam: Italiaanse zangers die onder leiding van de Engelse kapelmeestercomponist John Hothby aan de slag gingen met ‘noordelijke’ muziek, waaronder een mis van Bruggeling Cornelis Heyns. Van Hothby zelf klinkt Una panthera, een verwijzing naar Lucca’s stadswapen. Micrologus en haar energieke leidster Patrizia Bovi treden dan weer in de Franco-Vlaamse voetsporen naar Venetië, Napels, Firenze en Lucca, het thuisland van de Arnolfini’s. Buitenlandse handelaars en bankiers kwamen in Brugge immers allereerst geld verdienen, maar niet zonder hun netwerk in te zetten voor (culturele) diplomatie. Met haar legendarische ensemble wekt zij als geen ander de muziek van de renaissance tot leven, stralend als de Italiaanse zon.

— Albert Edelman

‘Mama signeert haar schilderijen met de woorden ‘Bye bye love’, een zwaarmoedige boodschap in luchtige vorm. Daarover gaat het.’

— Frie Creyf, mantelzorger

• Een project in samenwerking met Musica, Impulscentrum voor Muziek en Foton
• Met de steun van Cera
• Met dank aan Janne Ceulemans, Bert Van Laethem & Els Robaey