11 TAO Dance Theater

De choreografieën uit de Numerical Series van het TAO Dance Theater blinken uit in soberheid.  Het begint bij de titel, steevast gewoon een cijfer dat verwijst naar het aantal dansers op scène. 15 ging recent in première bij Nederlands Danstheater, waar Tao Ye voor het eerst een kort stuk maakte met dansers van buiten het eigen gezelschap.
Wat voor de titels geldt, is ook het geval bij de scenische middelen. Dat betekent geen tekst, geen verhaal, passie of pathos en een uiterst sober podiumbeeld. Met hun kostuums – in 11 van Duan Ni -, met de kapsels en met de make-up schakelt choreograaf Tao Ye gericht het onderscheid uit tussen mannelijke en vrouwelijke dansers. Ook de muziek is sober. Soms dient alleen maar het ritmische geluid van stem, adem, stappen als soundscape. Huiscomponist Xiao He zet er een minimalistisch klankontwerp onder.

Buitenbeentje

Die doorgedreven soberheid maakt het gezelschap in China zelf veel meer tot een buitenbeentje dan in een westerse context het geval zou zijn. In China is dans immers traditioneel ingebed in de klassieke podiumtradities van de Chinese Opera - waarvan er evenveel varianten zijn als regionale dialecten. Voorstellingen zijn er gebaseerd op verhalen en volkslegenden.  De make-up is exuberant en de kostuums geïnspireerd op de hofkostuums van oude keizerlijke dynastieën. Dans maakt er deel uit van een virtuoos totaalspektakel met ook zang, instrumentale muziek, martiale kunsten en expressieve emotie. Symboliek speelt een belangrijke rol, in de kleuren en patronen van de beschilderde gezichten of op de maskers, in de gebaren. Elk van die scenische middelen is gecodeerd in vaste betekenisassociaties. Zelfs toen dans zich tegen het midden van de vorige eeuw had losgemaakt van de opera voor de Dans van de Revolutie, draaide het debat om wat precies de specifieke Chinese aard kon zijn. Pas na de Culturele Revolutie van Mao Zedong (1966-1976), toen China zich stilaan openstelde voor hedendaagse dansinvloeden uit het buitenland, kwam er een opleidingcentrum moderne dans en een eerste gezelschap. Toch is het idee van Chinese nationale eigenheid zo ingesleten dat ze niet los te denken is van de creatieve logica, besloot dansonderzoekster Emily Wilcox in 2011 na een lang verblijf in China. TAO Dance Theater was in tijdensonderzoek nog niet in beeld.

Het individu en het collectief

Temidden van dat alles staat dus die ongeziene soberheid van TAO Dance Theater dat van meet af aan afstand nam van elke vorm van nationalistische  of politieke referentie. Choreograaf Tao Ye was altijd al een rebel.  Ook hij volgde een traditionele Chinese dansopleiding maar in plaats van dat naar buiten gerichte, wilde hij naar binnen. 'Wat ik wil uitlichten is de kracht van het leven en de eigenheid van het lichaam', zei hij toen hij samen met Duan Ni de Zilveren Leeuw 2023 in Venetië in ontvangst nam.  Dans zien beiden als een verhevigde zintuiglijke ervaring waarin zien, horen, ruiken, proeven, bewustzijn, en het element tijd/ruimte elkaar versterken.  Al het andere is spektakel en carnaval.
Toch is ook hun kijk op dans geworteld in het Chinese denken. Net als bij vele andere hedendaagse Chinese kunstenaars is de spanning tussen collectief en individu een thema. In 11 zien we het lichaam van de dansers letterlijk in tweeën gedeeld. De beweging van hun onderste ledematen is strikt gechoreografeerd: hoever ze hun heupen mogen draaien, in welke richting hun knieën staan, welke passen ze zetten.  Wat ze met hun bovenlichaam doen daarentegen is pure improvisatie: hun schouders, ellebogen, polsen, wervelkolom en hoofd krijgen alle vrijheid.
Hun Chinese eigenheid snijdt dieper: hun kijk op het lichaam gaat terug naar de Chinese natuurfilosofie. Tao Ye en Duan Ni verwijzen in interviews naar de qi van de oude taoïstische wijzen. Op millennia oude tekeningen kan je zien hoe zij de relatie van het lichaam met de natuur om hen heen onderzochten: de energie uit de aarde gaat spiraalvormig via hun ledematen omhoog om via de kruin contact te maken met wat erboven is, en om dan via dezelfde weg de neerwaartse beweging terug aan te vatten. Tao Ye legt qi aan westerse gesprekspartners uit als ademenergie die leven geeft en het lichaam ritmeert op basis van het tempo van het in- en uitademen. ‘Het is een energie die opstijgt, neerdaalt, bruist, verankert en tot rust komt. Het is een qi die we delen. Met anderen, met de natuur, met de kosmos’, zo zegt hij. In die zin beschouwt TAO Dance Theater het dansend lichaam als tegelijk sacraal en aards.

Cirkels

De spiraalvormige energie vertaalden Tao Ye en Duan Ni naar een eigen danstechnisch systeem, hun Circular Movement System. Dat leggen ze zo uit: ‘We bekijken het lichaam als een cirkel. Met elke centimeter van je lichaam kun je cirkels maken. In je spieren, je gewrichten, tot en met je poriën. Of je je lichaam opent of sluit, strekt of samentrekt, draait of buigt, elk punt in je lichaam kan een kromming en een cirkel op gang trekken, in een voortdurende uitgaande en terugtrekkende beweging, als een golf.’
Hun kijk op beweging kreeg mettertijd een veel ruimere context. Ze zien cirkels ook ontstaan tussen lichamen, met de muziek, en heel ver in de ruimte met een oneindige buitenwereld. In 2020 richtten ze de TAO Studio op waar ze hun Circular Movement System ook doorgeven aan niet-professionelen. Ze zien het als hun taak om mensen bewuster in contact te brengen met hun lichaam om via dans een klimaat te scheppen waarin we beter beschermen wat ons omringt. 

Lieve Dierckx