Freedom Sonata Emanuel Gat Dance

Inhoud

• Biografie

• Cast & credits 

• Toelichting: in gesprek met de choreograaf

• Getipt voor jou

Deze voorstelling maakt deel uit van December Dance, hét festival voor hedendaagse dans die inspireert, engageert, raakt, ontroert en wakker schudt.

In gesprek met Emanuel Gat:
30 jaar choreografie en de kunst van menselijke systemen

2024 markeert een bijzondere mijlpaal voor Emanuel Gat: 30 jaar als choreograaf. Wanneer hem gevraagd wordt naar de kern van zijn werk, beschrijft hij het als de verfijning van 'menselijke systemen': een voortdurende zoektocht naar de manieren waarop mensen samenkomen, hun hoogste potentieel bereiken en in harmonie kunnen functioneren. Zijn onderzoek begint in de repetitieruimte, komt tot uiting in zijn choreografieën en, in het beste geval, breidt het zich uit naar andere domeinen buiten de dans. Freedom Sonata, zijn nieuwste werk, is een integraal onderdeel van deze zoektocht. 'Freedom Sonata is voor mij geen geïsoleerd werk. Het maakt deel uit van een breder onderzoek naar de menselijke ervaring, vooral in relatie tot vrijheid, interactie en de manier waarop we elkaar beïnvloeden.'

Wat is voor jou de essentie van choreografie?

Choreografie is de kunst van het organiseren van actie: hoe plaats je bewegingen, acties of mensen in tijd en ruimte? Dat is de basis. Maar het gaat verder dan techniek; het raakt aan de fundamentele vraag: wat beweegt mensen? Wat choreografie uniek maakt is het werkmateriaal. In andere kunstvormen gebruik je middelen als verf, geluid of taal om de menselijke ervaring te filteren. In choreografie werk je met mensen — hun lichamen, hun bewegingen en interacties. Dat maakt het radicaal anders. Choreografie is een directe confrontatie met de dynamiek tussen mensen.

Hoe beïnvloedt jouw continue onderzoek naar menselijke systemen je samenwerking met je dansers?

Wanneer ik de repetitieruimte binnenkom, geef ik de dansers altijd dezelfde boodschap: maak keuzes, neem verantwoordelijkheid. Autonomie is de basis van ons creatieproces. Ik geef ze kleine opdrachten, maar dat zijn slechts aanzetten — de keuze is aan hen. Het is essentieel dat ze niet gewoon mijn instructies volgen of me kopiëren. Mijn taak is meer die van een gids dan van een regisseur. Die vrijheid en verantwoordelijkheid creëren de ruimte voor echte samenwerking.

'Wanneer alles klopt, ontstaat er helderheid op alle niveaus — ruimte, tijd, musicaliteit, intentie, en interactie tussen de dansers.'

Hoe bepaal je dan of het artistieke proces de goede kant op gaat?

Het draait om helderheid. Wanneer alles klopt, ontstaat er helderheid op alle niveaus — ruimte, tijd, musicaliteit, intentie, en interactie tussen de dansers. Dat is het moment waarop we dichter bij een fundamentele waarheid komen. Als iets niet goed voelt, kan dat te maken hebben met het systeem waarin we werken, of de keuzes die de dansers maken. Soms begrijpen de dansers nog niet volledig hoe het systeem werkt, maar vaker ligt de blokkade in een ‘bug’ — een regel die ik heb ingesteld die de harmonie verstoort. In dat geval moet ik het systeem evalueren. Als het systeem goed is, kunnen de dansers zichzelf sturen en de juiste keuzes maken die ons dichter bij de helderheid brengen. Mijn taak is om ervoor te zorgen dat het systeem hen de ruimte biedt om te groeien en samen te werken. De dansers kunnen trouwens ook zelf de regels veranderen. Soms breekt een danser een regel. Als dat duidelijk werkt, wordt het door de rest van de groep automatisch overgenomen en ontstaat er een nieuwe regel. Het systeem blijft flexibel.

Heeft jouw onderzoek naar menselijke systemen in choreografie ook waarde buiten de danspraktijk?

Ja, absoluut. Wat ik doe, heeft veel parallellen met andere systemen — zoals sociale, politieke of economische systemen. Het is altijd hetzelfde proces: nieuwe manieren vinden om dingen te begrijpen, niet vanuit een vooropgezet idee, maar door te experimenteren en te kijken naar wat er werkt. Mijn manier van choreograferen is eigenlijk vergelijkbaar met open-source software. Iedereen heeft toegang tot de code, en als iemand een verbetering aanbrengt, heeft iedereen daar baat bij. De kracht zit in samenwerking en autonomie. En dat is precies wat ik ook wil bereiken in de choreografie — de dansers volgen niet alleen de regels, ze hebben de vrijheid om die regels te herschrijven als dat nodig is. Het is een doorlopend proces van creëren, aanpassen, verbeteren. Dat geldt zowel binnen de dans als in andere systemen die ons dagelijks leven bepalen. Ik hoop dat we hierover zowel binnen als buiten het veld in de toekomst meer en meer over in dialoog zullen gaan.

'Mijn manier van choreograferen is eigenlijk vergelijkbaar met open-source software. Iedereen heeft toegang tot de code, en als iemand een verbetering aanbrengt, heeft iedereen daar baat bij.'

Hoe kom je bij Beethoven en Kanye West als soundscape voor deze voorstelling? 

Het is altijd lastig om de keuze voor muziek uit te leggen, omdat die meestal heel intuïtief is. Het komt vaak vanzelf samen, zonder dat ik er lang over nadenk. De combinatie van Beethoven en Kanye West lijkt misschien radicaal op papier, maar in de setting van de voorstelling voelt het heel natuurlijk om tussen de twee te alterneren. Toeschouwers lieten me weten dat ze aanvankelijk dachten dat het spel tussen de muziekstijlen erg op zou vallen, maar dat het in de voorstelling juist heel natuurlijk aanvoelde. Eenmaal je de reis maakt, voelt het heel organisch. Er is geen gevoel van tegenstelling tussen de verschillende stijlen, omdat goede muziek simpelweg goede muziek is. Zodra je het uit de context van tijd of stijl haalt, is het gewoon muziek die iets communiceert.

 
Wat spreekt je aan in beide muziekstukken? 

Beide werken gaan eigenlijk over grote menselijke thema’s: vrijheid, identiteit, en de complexiteit van het leven. De teksten in Kanye Wests album The Life of Pablo zijn rijk en gelaagd, en hoewel ze vaak oppervlakkig als sensationeel worden opgevat, bevatten ze diepere betekenissen die je pas volledig begrijpt wanneer je verder kijkt. Het gaat over thema's als religie, familie, politiek — dezelfde grote vragen die ik probeer te verkennen in mijn werk. In Beethovens Pianosonate nr.32 in c, opus 111 spreekt ook de vorm me aan. Beethoven doorbreekt de traditionele sonatevorm door slechts twee bewegingen te gebruiken in plaats van drie of vier, wat vroeger als een avant-garde keuze werd gezien. De tweede beweging Adagio molto semplice e cantabile, die ik gebruik in Freedom Sonata, is een voorbeeld van hoe Beethoven de vorm uitbreidt en vervormt. Terwijl hij zich losmaakt van de klassieke structuur, blijft het een sonate. Hij breekt regels maar het systeem blijft werken.

Louise Raes