Kris Defoort & Veronika Harcsa — Pieces of Peace

Seizoenscomponist Kris Defoort staat bekend om zijn brede muzikale horizon. Vanuit een achtergrond in zowel klassieke muziek als jazz ontwikkelde hij een persoonlijke muzikale taal die hij ons de vorige decennia in uiteenlopende projecten presenteerde. Pieces of Peace vormt in zekere zin een synthese van de rijke bagage die de componist door de jaren heen heeft opgebouwd. Verschillende ontwikkelingslijnen uit zijn carrière weeft hij hier samen.

Een eerste cruciaal element voor het onstaan van Pieces of Peace is de kennismaking met jazzzangeres en stemkunstenaar Veronika Harcsa. De enorme mogelijkheden van Harcsa’s stem en haar unieke muzikale persoonlijkheid inspireerden Defoort tot het project Diving Poet Society. Samen met zijn jazztrio, saxofonist Guillaume Orti en Harcsa creëerde Defoort een nieuw repertoire waarmee ze optraden in Hongarije, Slovenië en België. In dat repertoire nam het werk The Pine Tree and the Fire, gebaseerd op het gelijknamige gedicht van Peter Verhelst (zie onder), een centrale plaats in. Dit gedicht evoceert de intimiteit van een koppel vanuit de metafoor van de dennenappel. In zijn compositie maakt Defoort gebruik van de breekbare en intimistische stijl die ook in zijn opera House of the Sleeping Beauties uit 2009 een centrale rol speelde. Binnen de context van kleurrijke pianoakkoorden worden de frases van het gedicht heel zorgvuldig geplaatst en hun klankkwaliteiten gesavoureerd. Ook in Pieces of Peace zal The Pine Tree and the Fire een plaats krijgen.

Een volgende stap in het creatieproces was de avant-première die Defoort en Harcsa op uitnodiging van Concertgebouw Brugge opnamen in de Kamermuziekzaal en die online nog steeds te bekijken is. Tijdens deze avant-première improviseerden ze rond en met de diepzinnige poëzie van William Blake en de korte, grappige en absurde gedichten van Theodore Roethke. Soms kwetsbaar en stil, soms vinnig en scherp, dan weer speels en grappig. Eens brengen ze de tekst in brede gedragen melodieën, dan weer meer vertellend. Soms verbrokkelt de tekst en gaat ze over in improvisatorische klankexploratie en elektronische manipulatie.

'Pieces of Peace vormt in zekere zin een synthese van de rijke bagage die de componist door de jaren heen heeft opgebouwd.'

Deze avant-première vormt op twee manieren een belangrijke basis voor Pieces of Peace. Ten eerste werd hier de basis gelegd voor de manier waarop Defoort en Harcsa met de gekozen teksten aan de slag gaan. Vooral de kolderieke teksten van Roethke inspireerden tot een ietwat luchtigere en dadaïstische insteek waarbij de ernst van de muziek soms verrassend onderuit wordt gehaald. Maar ten tweede legde Defoort verschillende improvisaties van deze sessie vast via een grafische partituur. Zo wordt de concrete muziek van de avant-première, zij het op een vrije manier, geïntegreerd in Pieces of Peace.

Voor Pieces of Peace voegt Defoort nog drie muzikanten toe aan het duo met Harcsa. Het gaat om Lode Vercampt (cello), Jean-Philippe Poncin (klarinetten) en Benjamin Sauzereau (elektrische gitaar). Met Vercampt en Poncin werkte Defoort al samen in zijn circusopera Daral Shaga uit 2014. De daar gebruikte bezetting van cello, klarinetten en piano heeft voor Defoort de potentie om de rijkdom van een orkest te suggereren. Defoort voegde ook gitarist Benjamin Sauzereau aan de bezetting toe omdat hij het met zijn gitaar en aanvullende pedalen eveneens in zich heeft als een orkest te klinken. Daarnaast heeft hij het talent om heel bewust met stilte en ruimte te spelen.

Met bijzondere aandacht voor klankkleur componeerde Defoort voor Pieces of Peace ook enkele virtuoze kamermuzikale stukken. Hier ging hij de omgekeerde weg: eerst kwam het instrumentale, pas nadien voegde hij woorden of gedichtfragmenten toe. De muziek dient hier niet als uitdrukking van de dramaturgie van de tekst, maar de stem en de gekozen poëziefragmenten worden als zelfstandig instrument, als kleur op zich ingezet. Ook in het combineren van de instrumenten zoekt Defoort naar kleurrijkdom. Dat doet hij bijvoorbeeld door hetzelfde muzikaal materiaal door verschillende instrumenten te laten spelen. Dit kan tegelijk, ofwel geven ze het muzikaal discours aan elkaar door. Zo zoekt Defoort naar meerduidigheid en subtiele verfijning.

In het concert zal elektronica een rol spelen. Deze wordt voornamelijk op het podium door de muzikanten zelf bediend: Harcsa gebruikt een loop station en Sauzerau manipuleert zijn gitaarklank met pedalen. Op die manier maakt de elektronica deel uit van het muzikaal gebeuren op het moment zelf. Daaraan zal ook geluidstechnicus Vincent Debast bijdragen door op een subtiele manier de klank van de piano te manipuleren.

Defoort speelt in Pieces of Peace zelf mee aan de piano als uitvoerder en improvisator. De rijkdom van zijn stijl en speeltechniek laten ons als luisteraar voeling krijgen met die unieke weg die hij als muzikant en componist heeft afgelegd. Al die ervaring zal hij meenemen naar het moment van de uitvoering.
Defoort, en daarin speelt vooral zijn jazzachtergrond mee, vindt het belangrijk dat de muzikanten mee kunnen zoeken naar wat werkt en wat niet. Daarom heeft hij in de week voorafgaand aan het concert in een soort workshopformat samen met de muzikanten bepaald hoe het concert opgebouwd wordt en op welke manier ze het aangebrachte muzikale materiaal zullen benaderen.

Met de titel Pieces of Peace verwijst Defoort niet naar grote politieke statements. Hij wil vooral de kracht van de muziek laten spreken. De rijkdom van de muzikale ervaring kan dan weer wel bijdragen aan de innerlijke vrede van de luisteraars.

— Lieven Van Ael

‘Voor Pieces of Peace selecteerde ik gedichten en schreef ik ook instrumentale dingen. Het wordt kamermuziek-jazz, een sfeerscheppend concert voor fijnproevers.’

— Kris Defoort

The Pine Tree and the Fire

You almost stepped on it. You cover it with a towel
– prickly like a sea-urchin. On winter evenings you will
place it in the hearth, in a shallow saucer with water.
We will bring our face up closer and sing.

It might appear dead but one day it will
open like the hand of someone
who lets himself be licked awake
and we will – 

— Peter Verhelst

The Chair

A funny thing about a Chair:
You hardly ever think it's there.
To know a Chair is really it,
You sometimes have to go and sit. 

— Theodore Roethke