Leve de vergankelijkheid — Hans Van Dyck (column)

Met het vorderen van de herfst peinzen we vaker over de dood. Als groen wordt geruild voor geel en bruin, lossen eiken en co hun lover. De collectieve teraardebestelling van zoveel biomassa kleedt het landschap uit en schept een gepast decor voor een requiem. Het besef van leven en dood zit diepgeworteld in de menselijke cultuur en natuur. De evolutie van ons vermogen tot zelfbewustzijn als een mentale doos van Pandora. Hieruit borrelde al veel creatieve fictie.

Als wetenschapper zit ik in het kamp van de non-fictie. Geen sinecure, want het menselijk brein heeft van nature aanleg voor fantasie en goede verhalen, ongeacht hun waarheidsgehalte. Daarom is wetenschap zoals sport. Wie niet langer traint, ziet zijn conditie slabakken, ondanks eerdere prestaties. Het metier van bioloog suggereert dat ik me wetenschappelijk bezighoud met de levende materie. Met het Griekse ‘bios’ en ‘logos’ kom je tot ‘levensleer’. Maar voor wie iets van het biodiverse leven wil begrijpen, is de dood nooit ver weg.

Terwijl ik deze tekst tik, tuimelt er een huidschilfer op het klavier. Een dood stukje Van Dyck. Het gros van onze uitwendige lichaamsverpakking is dode materie. Dode cellen in dienst van levende cellen. We zijn niet eens een extreem voorbeeld. Aan een forse eik zit een ruim assortiment dode kilo’s.

Op de bühne doen acteurs soms of ze dood zijn. Ook meerdere dieren kunnen er wat van. Slangen, eekhoorns of mieren gaan bij dreigend gevaar over tot thantosis. Wetenschappelijk jargon – alweer uit de koker van de oude Grieken – voor de schijnbare dood als strategisch bedrog.

Een uitgebreid gamma aan levensvormen legt zich toe op het recycleren van echt dode materie tot groeistof voor nieuw leven. Van netwerken met zwammen tot sierlijke kevers. Waar het leven bloeit, kringloopt de dood.

Hans Van Dyck is bioloog. Als professor gedragsecologie aan de universiteit van Louvain-la-Neuve bestudeert en doceert hij geanimeerd over het veelvormige leven, of de biodiversiteit. Hij vraagt zich af wie de dierlijke winnaars en verliezers zijn in een landschap op mensenmaat. Vlinders en vogels leveren hem fascinerende, maar ook zorgwekkende inzichten die hij graag tot bij het grote publiek loodst. Hij is een gewaardeerd spreker en verschijnt geregeld in de media. Voor het Concertgebouw gaat hij in dialoog met muzikanten en dichters, en koppelt hij zijn kennis aan het artistiek programma.

(c) VRT - Gert Verbelen