1 december 2022: na een troosteloos gelijkspel tegen Kroatië is het WK voetbal afgelopen voor de Rode Duivels. Bondscoach Roberto Martinez kondigt zijn ontslag aan en de teneur in de pers en de social media is ronduit negatief: met deze gouden generatie was méér mogelijk en het was de hoogste tijd voor een afscheid van Martinez: ander en beter.
Wat verscholen in het online web aan meningen trekt een artikel mijn aandacht. Andere afdelingen van de voetbalbond komen aan het woord over Martinez die ook hún technisch directeur was: de Red Flames (nationale vrouwenteam), het G voetbal (voor mensen die vanwege een lichamelijke en/of verstandelijke beperking belemmerd zijn in hun bewegingsmogelijkheden en geen aansluiting kunnen vinden bij een regulier voetbalteam), het amateur-, zaal- en jeugdvoetbal. Hier valt een totaal ander geluid te horen: treurnis bij zijn vertrek. Martinez werkte aan de gelijkschakeling van mannen- en vrouwenvoetbal, professionaliseerde de voetbalbond en bracht de diverse geledingen samen, was betrokken en aanspreekbaar, engageerde zich bij sociale projecten en was een ambassadeur voor het G voetbal.
'Artistieke projecten kunnen door hun sensibiliserende kracht ook maatschappelijke verandering teweeg brengen, kunnen de beeldvorming rond bepaalde thema’s wijzigen.’
Kwaliteit is meervoudig.
De veelzijdige impact van Martinez op het Belgische voetbal is inspirerend voor een breder kwaliteitsbegrip in de kunsten. Kwaliteit mag niet alleen gedefinieerd worden als de top van een hiërarchische piramide, waarbij alle wegen leiden naar technisch meesterschap, een eigen stem en vernieuwing, hoezeer we ook genieten van topartiesten die ons hiermee de adem benemen. Artistieke projecten kunnen door hun sensibiliserende kracht ook maatschappelijke verandering teweeg brengen, kunnen de beeldvorming rond bepaalde thema’s wijzigen. Artistieke projecten kunnen zorgen voor verbinding en vertrouwen, en kunnen fysiek en mentaal welzijn stimuleren. Voor het Concertgebouw is een meervoudig kwaliteitsbegrip van kunst en haar waarde voor de maatschappij alvast essentieel en dat weerspiegelt zich ook in enkele projecten in dit voorjaar.
De waarde van een klassieke orkestopstelling aan de ene, en het publiek aan de andere kant is onomstreden: de balans van alle orkestgroepen kan geboetseerd worden tot een rijke en veelgelaagde
samenklank die alle luisteraars op dezelfde manier kunnen ervaren (toch in een optimale akoestiek zoals die van het Concertgebouw ;-) ). Het project CLUB Surround waarbij het publiek tússen het orkest zit, biedt dan weer heel wat andere kwaliteiten: je zit ín de klank, kan de communicatie tussen de musici vanop de eerste rij volgen en voelt de trillingen doorheen heel je lijf, met ontroerde reacties tot gevolg.
Zal je bij de nieuwe creaties in het festival All Arias favoriete melodieën mee kunnen hummen? Ik betwijfel het, de muziek zal nieuw en dus onvoorspelbaar zijn. Maar die spannende muziek krijg je te horen in een totaalspektakel met beeld en tekst; verhalen die ván nu en vóór nu gepresenteerd worden, die je aan het denken zetten. Een kwaliteit die een Bach-cantate niet zo snel zal bieden.
Dirigent Iván Fischer neemt na zijn twee orkestprojecten dan weer de rol op van presentator in twee kamermuziekconcerten, waaronder het concert voor kinderen met een autismespectrumstoornis. Ook hij ziet de kwaliteit waarvoor zijn Budapest Festival Orchestra staat als een caleidoscoop met projecten die onder meer ook het joodse erfgoed of de solidariteit met armen en nieuwkomers stimuleren.
En wat te zeggen van de impact van de artistieke projecten met en voor amateurs? Met Play Here krijgen amateurpianisten de kans om op de Steinway-vleugel in de Concertzaal te concerteren. En het project Tijdscapsule Turangalîla brengt diverse duo’s samen in een participatieproject rond de Turangalîla-symfonie van Olivier Messiaen. Het zijn trajecten die een blijvende herinnering en levenservaring vormen voor de deelnemers. De passie en het engagement van liefhebbers zorgen erg vaak voor aangrijpende momenten. Ik sluit af met een kwaliteit die de komende jaren meer aandacht krijgt in het Concertgebouw: de rol van kunst bij rituelen. Afgelopen december kon ik opnieuw ervaren hoe zalvend de muziek – zijn muziek – was bij het afscheid van componist Wim Henderickx, een kunstenaar die bij uitstek in een meervoudig kwaliteitsbegrip geloofde en die met (amateur)musici van jong tot oud werkte in muzikale projecten die over het muurtje van de westerse canon keken. Want kwaliteit wordt nog al te vaak afgemeten aan wat we goed kennen. Seizoensdenker Neske Beks zal met haar ECHOritueel artistieke expressie inzetten voor loutering, om de openheid voor andere perspectieven te verhogen. Want kunst is ook helend, nog zo’n kwaliteit die zelfs Franz Schubert al bezong in zijn lied An die Musik:
‘Du holde Kunst / in wieviel grauen Stunden / Wo mich des Lebens wilder Kreis umstrickt / Hast du mein Herz zu warmer Lieb entzunden / Hast mich in eine beßre Welt entrückt / In eine beßre Welt entrückt!’
— Jeroen Vanacker, artistiek directeur Concertgebouw