Met any attempt will end in crushed bodies and shattered bones richt Jan Martens zijn pijlen voor de eerste keer voluit op de grote scène. ‘Ik heb het lang niet belangrijk gevonden om met mijn werk een plek op te eisen in de grote zaal, maar nu, na tien jaar voorstellingen maken, is het juiste moment aangebroken’, aldus de 37-jarige choreograaf.

Het is zijn meest grootschalige productie geworden tot nu toe, die in wereldpremière ging op het afgelopen Festival d’Avignon en daar werd beloond met een minutenlange staande ovatie. Normaal zou het stuk al een jaar eerder te zien zijn geweest in de Pausenstad, maar corona stak daar een stokje voor. Martens bleef echter niet bij de pakken zitten: hij creëerde samen met cineast Lukas Dhont (Girl) een prachtige filmversie van de voorstelling voor tv-zender Podium 19. Maar nu kan de live voorstelling dus eindelijk op tournee.

 

Grote diversiteit

Het is een zinderende productie geworden, met op scène liefst zeventien dansers. De jongste, Wolf Overmeire, is 15. De oudste, Truus Bronkhorst, 69. Ook een delegatie van het Berlijnse Dance On Ensemble, dat ervaren performers boven de 40 verenigt, is van de partij. Zelden stond er zo’n inclusief ensemble op het podium. Jong en oud, kaal en kroeshaar, alle culturen en huidskleuren door elkaar: het is prachtig om al die diversiteit op scène te zien.

Dat is ook een van de uitgangspunten van Martens. ‘De groep is ontzettend heterogeen. Sommigen hebben een achtergrond in mime of performance, de dansers van Dance On zijn dan weer technisch heel sterk. Het is een kwestie van een manier te vinden om ieders unieke waarde naar boven te halen.’ Maar het heeft nog een voordeel. ‘Ik wil het publiek weerspiegeld zien in mijn groep dansers zodat het publiek zich met hen verbonden voelt, in plaats van afgedaalde goden te tonen die in staat zijn om vijf perfecte pirouettes te draaien.’

Je zou kunnen zeggen dat any attempt gaat over de kracht die schuilt in uit de pas lopen, over al die unieke persoonlijkheden die samen één groot corps de ballet vormen. Een voor een eisen ze hier hun plek op het podium op, zonder daarbij de andere de pas af te snijden. In tijden van extreme polarisering schuift deze groep maatschappelijke dogma’s aan de kant om zo een veelheid aan uitgesproken identiteiten te erkennen en te omarmen.

 

Protestgolven

Martens laat zich daarvoor ook inspireren door de protestgolven van de voorbije jaren, van de Black Lives Matter-beweging tot de gele hesjes en de klimaatjongeren, maar ook de women’s marches in de VS en Chili. Hoe zwem je tegen de stroom in? Of toegepast op dans: hoe kan stilstaan een vorm van verzet of rebellie zijn? ‘Ik durf nu explicieter politiek te zijn,’ vertelt Martens. ‘We hebben weinig redenen om vrolijk te zijn vandaag. Rechts-radicaal gedachtegoed duikt overal op, net zoals in de jaren 30. Hebben we het ergste gezien of was dit slechts een prelude? Moeten we panikeren of afwachten? Die vraag houdt me bezig.’

De titel van de voorstelling is ontleend aan een dreigende quote van de Chinese president Xi Jinping: ‘Iedere poging (tot opstand) zal eindigen in verpletterde lichamen en verbrijzelde botten’. Die uitspraak was gericht tegen de protestanten in Hongkong, om hen de moed te ontzeggen om verder te betogen. Martens toont in zijn voorstelling daarentegen welke kracht er schuilt wanneer je wél in opstand komt, zowel in groep als individueel.

Daarvoor verzamelde hij een keur aan atypische protestliederen uit verschillende tijden, van People’s faces van Kae Tempest tot een jazzlied van Max Roach. Maar hét muzieknummer van de voorstelling is het Concerto voor klavecimbel en strijkorkest van Henryk Gorecki, een intense, opzwepende en repetitieve compositie die meermaals in het stuk te horen is.

Voeg daarbij nog de knappe kostuums van Cédric Charlier en het geslaagde lichtontwerp van Jan Fedinger – die beide spelen met de kleuren rood en blauw – en je weet: any attempt is niet alleen een oog– maar ook een oorstrelende voorstelling, die beurtelings imponeert door de extatische groepschoreografieën en dan weer ontroert door de intieme, verstilde scènes.

 

— De Zendelingen, een productiehuis voor multimediale content over podiumkunsten en een collectief van freelancers die werken rond omkadering.