Aan Without references ging een lang voorbereidend traject vooraf, genaamd Shadowpieces. Wat zijn de Shadowpieces? 

Shadowpieces bestaat uit een reeks van elf solo’s. De elf solisten zie je allemaal terug in de groepschoreografie Without references. Ik maakte de solo’s in nauw overleg met elke danser. Met elke performer spendeerde ik drie weken in de studio. Ik probeerde op die manier dicht tot bij elke danser te komen. Ik ontdekte hun sterktes en zwaktes, wat hen drijft en fascineert. Ik ging op zoek hun persoonlijke bewegingstaal, maar ook naar hun emoties. 

Vanwaar de keuze om deze solo’s als werkmateriaal voor Without references te gebruiken? 

Dat heeft eigenlijk twee redenen. De eerste reden ontstond uit een praktische overweging. De Shadowpieces waren er in de eerste plaats om een groepsverband te verzekeren. Het is namelijk niet vanzelfsprekend om een visie of bewegingstaal door te geven aan een grote groep dansers. Door met alle elf dansers een individueel proces door te gaan, kon ik mijn visie in dialoog laten gaan met die van elke danser. Dat creatieproces had een grote impact. Het zorgde ervoor dat we al voor de start van het repetitieproces min of meer op dezelfde golflengte zaten. Het was net of de groep al bestond vooraleer onze samenwerking van start ging. Ten tweede zocht ik naar inspiratie in emotie. Tijdens het werkproces voor de solo’s vertrok ik met elke danser vanuit een muzikale compositie. Het volstond voor mij niet dat er tussen de muziek en de danser een interessante relatie ontstond. Ik ging pas akkoord met hun muzikale keuze als ik merkte dat de muziek ook iets in hen losmaakte. Het moeste liefde op het eerste gezicht zijn. De zoektocht naar het juiste muziekstuk kon soms dagen duren maar was wel de moeite waard. De muziek zette de eigenheid van elke danser extra in verf. Zo leerde ik de danser ook op een dieper niveau kennen.

Welk effect had dat creatieproces op de groepschoreografie in Without references?

Ik ging uiteindelijk op zoek naar elementen in de solo’s die als basisprincipes voor Without references konden dienen. Die elementen konden ontspringen in de verhouding tot de muziek of het ritme, maar evengoed door een gedachte die input gaf aan beweging. Interessante elementen nam ik in de vorm van een partituur of instructie mee naar de repetities van Without references. De solo’s dienden dus vooral als voedingsbodem.
Dankzij het persoonlijke werkproces zijn, op een bepaalde manier, ieders karaktereigenschappen zichtbaar in het werk. Er zit veel persoonlijkheid verweven in de gezamenlijke taal. Zonder Shadowpieces waren we er wellicht niet in geslaagd om alle persoonlijkheden een plaats te geven in de groepschoreografie. Het was, in die zin, een proces dat een veel grotere impact had dan ik initieel had verwacht. 

Jij werkte al meermaals mee aan voorstellingen van Romeo Castellucci. Deze keer zijn de rollen omgedraaid en creëerde Castellucci de scenografie voor Without references. Hoe verliep deze samenwerking? 

De samenwerking met Castellucci verliep vlot. Ik vertrek vaak vanuit een scenografisch idee voor een choreografie, en dat was ook voor Without references het geval. De scenografie van Castellucci was er dus eerst. Later onderzocht ik hoe de dansers en het schaduwmateriaal zich konden verhouden tot die scenografie. 

Castellucci heeft me eerst en vooral veel specifieke vragen gesteld totdat hij aanvoelde welke richting ik uit wou. Ik haalde vooral de mosterd bij film. Ik stuurde hem films die me inspireerden, hij antwoordde vervolgens met een beeld, en zo ging de bal aan het rollen. We snapten van elkaar welke sfeer we wilden scheppen. Op een bepaald moment lagen er twee mogelijke scenografieën op tafel. Uiteindelijke koos ik voor de tweede versie. De eerste versie lag nog in lijn van de richtingen die mijn choreografieën meestal uitgaan. De tweede scenografie deed net het omgekeerde: het creëerde een hyperrealistische ruimte waarvan ik het onmogelijk achtte om er een abstracte dansstaal in binnen te brengen. Ik kon de moed niet vinden om te bedenken hoe ik bewegingen en gebaren in dat soort ruimte kon plaatsen. Ik kan niet verklaren waarom, maar ineens verdween de schrik en zette die zich om in nieuwsgierigheid. Die onmogelijke ruimte betekende een impuls voor het verdere creatieproces. De steeds veranderende verhouding tussen de hyperrealistische scenografie en abstracte dansstaal zorgt voor een gelaagdheid, een nooit loslatende spanning die vervreemdend werkt en je anders doet kijken . De perceptie omtrent de verhouding tussen de dans en de scenografie kan in deze voorstelling snel omslaan. Soms staat het lichaam centraal, soms is het lichaam slechts een gedaante die ondergeschikt is aan een ruimtelijk element. 

Je koos voor de titel Without references terwijl de Shadowpieces iets anders doen vermoeden. Vanwaar de titel? 

Er worden echt veel referenties gemaakt inderdaad, zowel in de choreografie als in de scenografie. Alleen al de solo’s die deze voorstelling gevoed hebben, staan bol van verwijzingen, maar die referenties zijn nooit rechtstreeks zichtbaar. Ze zijn niet gegeven als referentie op zichzelf en mogen zeker niet als symbolisch opgevat worden. Het is ook niet nodig om de referenties terug naar hun bron te traceren. Je kan de voorstelling volgen zonder die voorkennis. Het is dus de veelheid aan referenties die ervoor zorgt dat elke referentie ontdaan wordt van haar betekenis.

- De Zendelingen, een productiehuis voor multimediale content over podiumkunsten en een collectief van freelancers die werken rond omkadering