Ga naar de hoofdcontent
Logo Concertgebouw Brugge
Logo Concertgebouw Brugge

Een leven lang Bach

wo 18 - zo 22 jan 2023

bach academie brugge

© Thomas Jackson

Bach op piano? In de Bach Academie? We zeggen volmondig ‘ja’ als de Canadese Angela Hewitt aan onze piano plaatsneemt. Sinds ze in 1985 doorbrak, speelde ze elk denkbaar repertoire, al blijft de barok haar grote liefde. Net terug van haar Bach Odyssey, een wereldwijde tournee met echt alle Bachwerken voor klavier, bereidt ze zich voor op haar Brugse optreden. ‘Dat was altijd mijn moeders favoriete stad. Toen ze naar een woonzorgcentrum moest, grapte ze ‘Ik dacht dat ik aan het sparen was om Brugge nog eens te bezoeken, niet hiervoor.’ Voor mij wordt het de eerste keer, dus ze zal blij zijn dat het er eindelijk van komt!‘

‘Bach schrijft zó slim, en tegelijk met zo veel gemak, met de vreugde die hij in zijn leven en zelfs in de dood moet hebben gevoeld.’

‘Bach is waarschijnlijk de persoon, dead or alive, met wie ik veruit de meeste tijd heb doorgebracht, bijna een familielid. En elke minuut was het waard, hij heeft me ontzettend veel bijgebracht. Eigenlijk leerde ik Bach al kennen van bij mijn geboorte – mijn vader was organist, en ik heb staan dansen op die muziek. Vervolgens beschouwden mijn eerste docenten Bach als de basis van een goede klaviertechniek, dus ik groeide met hem op. En daar ben ik dankbaar voor, want als je met Bach goede gewoontes aanleert, komen die net zo goed van pas in ander repertoire. In de loop der jaren is mijn omgang met Bach verder ontwikkeld, zoals ook mijn leven zich ontwikkelde. Bach was steeds een trouwe vriend.’ ‘De grootste invloed had ongetwijfeld mijn Franse docent Jean-Paul Sévilla, hij was de eerste die ik de Goldbergvariaties hoorde spelen. Nauwelijks 16 begon ik zelf aan dat stuk voor een Bachwedstrijd in Washington DC, hoewel ik volgens de regels eigenlijk te jong was. Hij had er blijkbaar vertrouwen in dat ik al genoeg Bach in de vingers had, én de juiste mindset. De grootste verandering kwam toen ik in 1985 net was doorgebroken met een grote competitie in Toronto en naar Londen verhuisde. Daar begon ik te luisteren naar en te werken met allerlei figuren uit de oude muziek als Roger Norrington, Trevor Pinnock en John Eliot Gardiner. Hoewel zij voor mij niet per se een nieuwe aanpak voorstonden – de historisch geïnformeerde uitvoeringspraktijk gaat uit van zaken waarvan ik nog altijd vind dat iedere goede musicus ze moest weten – viel me wel het plezier op waarmee ze muziek maakten. Dus herdacht ik mijn Bach met meer vreugde in de tempi, sowieso bijna geen pedaal meer, nog sterkere dansinvloeden. Dat speelde allemaal eind jaren 1980, en ik ben nooit meer teruggegaan naar de periode daarvoor.’

‘Bach is waarschijnlijk de persoon, dead or alive, met wie ik veruit de meeste tijd heb doorgebracht, bijna een familielid.’

‘Bij Bach kan je het technische niet los zien van de interpretatie, al was het maar omdat hij behalve de noten zelf nauwelijks informatie geeft. Dat is lastig voor studenten, niet iedereen heeft een docent met diepe achtergrondkennis. Je kan natuurlijk naar opnames luisteren, niet altijd het beste idee, en je kan traktaten lezen, maar ook dat vergt een zekere bagage. Indrukwekkend – al vind ik het soms wat belachelijk – als piepjonge pianisten in wedstrijden al Rachmaninov spelen, maar ondertussen neerkijken op de ‘gemakkelijke’ werken van Bach. Die stimuleren juist je algemene muzikaliteit, dat is mijn stokpaardje! Bach schreef zijn muziek immers ook als schoolmuziek, eerst de kleine preludes, dan de Inventionen, de suites, enzovoort, zodat je gaandeweg helder meerstemmig leerde spelen. Vergeet daarnaast de dansante aspecten niet, ook het Clavier (en uiteraard de Franse ouverture) zit vol dansen, maar veel spelers gaan daar domweg aan voorbij omdat er geen ‘menuet’, ‘bourrée’, ‘gavotte’ of ‘gigue’ boven staat.’ ‘In dat opzicht heb ik trouwens veel geleerd van mijn tijd met de suites van Couperin en Rameau, zij hebben me geholpen het Wohltemperirte Clavier beter te organiseren. Het is natuurlijk een gigantische klus, samen met Kunst der Fuge beslist mijn grootste project ooit. Het complete spectrum van emoties zit erin vervat, en je mag jezelf niet voorbij lopen … in de pauze eet ik sardientjes, avocado’s en bananen voor mijn energie.’

Bach Anders

  • Immer Bach

    Geen Bach Academie zonder Philippe Herreweghe en zijn Collegium Vocale Gent. Voorafgaand aan twee fascinerende open repetities kan je op dinsdagavond al kennismaken met de zangers van morgen. Vrijdagavond klinkt trouwens behalve Bach ook een cantate van diens tijdgenoot Christoph Graupner, een ontdekking.

  • Naar de bronnen van Bachs inspiratie

    Hoe je zijn muziek ook interpreteert, niemand kan – of wil! – om Bach heen. Het Franse avonturiersduo Salque & Peirani vertrekt vanuit de rijke klank van cello en accordeon en meandert vervolgens lustig tussen klassiek en jazz. Samen lezen ze Bachs noten als een schatkaart, van de koralen, sarabandes en preludes tot nieuwe muziek.

  • Bachs Partita zet acht dansers in beweging

    Yuval Pick confronteert dans met een muzikaal monument: Bachs Partita in d. Acht virtuoze dansers gooien hun lichamen in de strijd in hun verlangen om iets groots te bereiken, en die wens kristalliseert zich in deze vluchtige omhelzing tussen dans en muziek.

  • De Cellosuites in verrassend perspectief

    Bach is en blijft onweerstaanbaar, of je hem nu speelt op historische of moderne instrumenten. De Zuid-Afrikaanse James Oesi, in Nederland een ware superster van de contrabas, ontdekt nieuwe dieptes in Bachs monumentale Cellosuites. Kraakverse muziek van Calliope Tsoupaki vormt een verrassend trait-d’union.

  • De weerklank van Bach

    Bachs muziek is werelderfgoed en die erfenis kreeg in de loop der eeuwen allerlei vormen. Het Vlaams Radiokoor en Julien Libeer spannen de boog van Mendelssohn tot Sandström, van net ná de Thomascantor tot onze tijd dus. Be-, her- en verwerkingen klinken naast het verbluffende origineel.

Met virtual reality terug naar Bachs Himmelsburg

Tijdens de Bach Academie landt er pal voor de deur van het Concertgebouw een zeecontainer. Binnen wacht je een klein wonder: een virtual reality-ervaring in de ‘Himmelsburg’, de kapel die van 1619 tot een brand in 1774 het spirituele hart was van het Weimarer Stadtschloss … én tussen 1708 en 1717 Bachs werkplaats. Hier ontstonden enkele van zijn mooiste cantates, met de musici bijna onzichtbaar rond het orgel bovenin de hoge, smalle ruimte.

Zin in een virtueel avontuur?

In een ambitieus project ontwikkelden de Thüringer Bachwochen en een aantal specialisten een virtual reality-versie van dit ‘kasteel in de hemel’. Met een VR-bril en een koptelefoon kunnen Bachliefhebbers nu een reis maken naar Bachs tijd en de unieke akoestiek van de slotkapel ervaren in twee delen uit de cantate ‘Himmelskönig, sei willkommen’ (BWV182). 

Het begon allemaal met een reconstructie van de verloren ruimte zelf. Plattegronden werden in de computer gezet, hoogtes en dieptes werden getekend. Objecten als het altaar, de zuilen en het zitmeubilair werden gedefinieerd en geplaatst. Daarnaast werden virtuele gezichtspunten bepaald waar de toeschouwer in de simulatie kon ‘verblijven’. Dat 3D-model kon vervolgens worden gevuld met muziek, speciaal door de leden van Cantus Thuringia en Capella een voor een opgenomen in een vrijwel volledig stille ruimte bij Technische Universität Berlin. Dankzij een digitaal proces van ‘auralisatie’ beleven luisteraars de muziek vanaf verschillende plaatsen in de ruimte. De simulatie houdt rekening met de natuurlijke geluidsuitstraling van alle instrumenten en zangers in de ruimte, en met de eigenschappen van het menselijk oor en de hoofdbewegingen van de luisteraars, waardoor het stereoscopische beeld van de VR-bril en het geluid in de hoofdtelefoon ‘kloppen’.

Is je reislust aangewakkerd?
Zin in een virtueel avontuur?
Elk kwartier kunnen acht deelnemers de gereconstrueerde Himmelsburg bezoeken.
Gratis inschrijven kan via concertgebouw.be/kasteel enkele dagen voor de start van het festival.

 

met dank aan

Voorstellingen bij dit artikel

  • Een kasteel in de hemel

    Bach in VR. Himmelskönig, sei willkommen
  • Open repetities

    Collegium Vocale Gent
  • François Salque & Vincent Peirani

    Bach Project
  • Open repetities

    Collegium Vocale Gent
  • Vocabulary of need

    Yuval Pick / Centre Chorégraphique National de Rillieux-la-Pape
  • Collegium Vocale Gent

    Bach. Ein unbegreiflich Licht
  • Angela Hewitt

    Bach. Klavierwerken
  • Vlaams Radiokoor & Julien Libeer

    Punctus contra Punctum
  • Collegium Vocale Gent

    Meines Lebens Kraft