verschenen in MAGAZINE SEP—NOV 21
Yaqine Hamzaoui
We worden geboren en we sterven. Nooit zijn we meer gelijk voor de wet dan aan het begin- en het eindpunt van het lijnstuk genaamd leven. Maar bedacht je al eens dat we eigenlijk al maanden voor onze geboorte de wereld ontmoeten? In de buik horen we ruisen en rommelen, praten, lachen, zingen. Precies die allereerste geluiden – die we ons niet herinneren, en die tegelijk toch zo cruciaal en tastbaar zijn – vormen het hart van OORT. Ouders en hun baby worden uitgenodigd voor een muzikale ontdekkingsreis naar de diepste lagen van ons bewustzijn. Ook Al Roberts – hoofdpersonage van de cultfilm Detour – onderneemt een dergelijke reis. Geen zachte klankenwereld voor hem evenwel, maar een beklijvende trip tot diep in zijn dromen, zijn geheugen en zijn ziel. Oogverblindend mooi in beeld gebracht, maar tegelijk gitzwart.
Muziek is vaak een bron van reflectie, een intense herdenking, een waarschuwing verpakt in de mooiste melodieën. Zo laat Gavin Bryars in zijn The Sinking of the Titanic een eindeloze hymne stilaan kopje onder gaan in morsesignalen en vervreemdende klankeffecten. Memling beschouwde de eindtijd in zijn altaar voor het Sint-Janshospitaal. Precies daar brengen Catalina Vicens, haar Servir Antico en fotograaf Peter De Bruyne een fascinerend verhaal over hoe mensen met de aarde en elkaar omgaan, in middeleeuwse muziek maar ook met gloednieuwe klanken, video en een stevige dosis activisme. Stervioliste Patricia Kopatchinskaja tekent voor ‘muziek die is gemaakt uit bloed en tranen van getergde zielen’. In haar concertprogramma rond het Concerto funebre van Karl Amadeus Hartmann, een verklanking van diens afkeer van het naziregime. Dat Amerikaans minimalist Steve Reich aan de gruwel van dat regime ontsnapte, drong pas bij hem door lang na de Tweede Wereldoorlog. Tijdens dat tijdvak pendelde hij als kind vaak dagenlang per trein door de VS, tussen vader en moeder. Later kwam het besef dat hij als Jood was ontsnapt aan een totaal andere treinreis. Tijdens Iedereen Klassiek klinkt zijn Different Trains in de Brugse stationshal.
'Kunstenaars speken met de tijd, verwijzen naar (het verstrijken van) de tijd én worden erdoor geïnspireerd.'
Met zijn cyclus Tombstones houdt de Amerikaanse componist Michael Pisaro-Liu herinneringen in leven – niet toevallig wat ook grafstenen beogen. Elk deeltje is gebaseerd op kleine fragmenten uit popsongs – een melodie, een harmonie of een paar woorden. Onze seizoenscomponist Aurélie Nyirabikali Lierman en het Goeyvaerts Strijktrio wekken ze weer tot leven. Alban Bergs Vioolconcerto schenkt dan weer het eeuwige leven aan Alma Manon Gropius, de dochter van Alma Mahler voor wie de componist een grote affectie koesterde. Slechts 18 werd Manon, en de pijn bij dat veel te vroege overlijden zette Berg om in een weemoedig en hartverscheurend concerto
Dem Andenken eines Engels.
Met zijn Symphonie fantastique schreef Hector Berlioz zichzelf op zijn 27e de muziekgeschiedenis in. Het liefdesverhaal dat de basis vormt voor dit topstuk met de ondertitel Épisode de la vie d'un artiste staat bol van spannende pieken en dramatische dalen. Hector Berlioz’ verklanking van zijn hopeloze en onbeantwoorde gevoelens voor de Ierse actrice Harriet Smithson is niet minder dan een spectaculaire rollercoaster. Dan houdt Giacinto Scelsi het in zijn Trilogia, i tre stadi dell’uomo toch een stuk beheerster. Cellist Arne Deforce verkent deze drie stadia in een mensenleven – van jeugdig onbezonnen over langzaam ontluikend tot oud en berustend.
Hoe vreemd is toch de tijd: voor ieder gelijk, en voor elk toch weer anders. Dans en muziek zijn tijdskunsten bij uitstek, en ze luisteren naar een strikte klok. Zo bewijst BL!NDMAN [drums] in een virtuoos percussieprogramma op het ritme van 4 (bij Schnittke) tot wel 100 (bij Ligeti) metronomen. Tegelijk toont het ensemble dat tijd ook menselijk kan zijn, met een werk van Thierry De Mey waarin de hartslag van de dirigent het tempo bepaalt. Steve Reich laat in zijn iconische Drumming een eindeloos spel van canons ontstaan. Ook in de dans wordt één enkele bewegingszin telkens weer gevarieerd in tijd en ruimte. Pas als de muziek stopt en de lichamen tot stilstand komen, beseft
de toeschouwer wat hij heeft meegemaakt: een overrompelende golf van dans en muziek.
Het verleden blijft een schatkist voor kunstenaars van nu. De projecten van het Belgische trio Donder en wereldster Dave Douglas tijdens de Jazz Brugge Special laven zich volop aan Vlaamse polyfonie. Douglas lardeert Van Eycks Lam Gods en de muziek van diens tijdgenoot Guillaume Dufay vrank en vrij met hedendaagse trompetmuziek. De Syrische ud-speelster Waed Bouhassoun weet uit verschillende invloeden een eigen stijl te puren. Met haar gependel tussen traditionele Arabische muziek en moderniteit slaat ze tokkelend een brug tussen toen en nu.