Concertgebouwseizoen 22-23: deze 3 wil ik niet missen!

Horen we kletterende regen, schijnbare chaos of repetitieve machines? Is het muziek die stilstaat of rusteloos doorraast? De composities klinken bij momenten kinderlijk eenvoudig, maar drijven pianist én piano tot het uiterste. Twee pianisten leggen de bijna banale en alledaagse inspiratiebronnen voor deze bedwelmende onconventionele muziek bloot.

Marimbaspeler Adilia Yip zoekt naar nieuwe perspectieven op haar eigen instrument, dat in 1910 pas werd geboren, in haar onderzoek naar de West-Afrikaanse balafon-traditie. Ze sprak daarvoor ter plekke met spelers en maakte opnames, die een uniek licht werpen op de polyritmische wereld van dit slagwerk, waarin lichaamstaal en beweging een doorslaggevende rol speelt. Tijdens haar lezing wijdt ze je in en toont ze hoe haar onderzoek haar blik op de marimba heeft beïnvloed.

In Dionysos Now! reiken twee native sons elkaar over vijf eeuwen heen de hand. Tenor Tore Tom Denys zet met zijn vocale ensemble de spotlight op mede-Rumbekenaar Adriaan Willaert, een van die renaissance-Vlamingen die de muziekgeschiedenis een cruciale nieuwe wending gaven. We kunnen Willaerts pad volgen van toen hij amper 15 jaar oud als zanger opdook bij de d’Estes in Ferrara, halt houdend in Rome, Hongarije en misschien zelfs Krakau, tot hij uiteindelijk in Venetië belandde. Daar moest hij de Dogestad als maestro di cappella de glans geven van een ‘nieuw Rome’, en zo geschiedde! Messer Adriano’s muziek zinderde dankzij zijn vele beroemde studenten nog generaties na.

Willaerts bestseller – en dus ons onmiskenbare topstuk! – werd Musica Nova uit 1559, een verzameling van serieuze motetten en expressieve madrigalen, de laatste bijna allemaal op teksten van Petrarca. Het zijn stuk voor stuk stijlvoorbeelden, waaruit Dionysos Now! een overtuigend portret samenstelde van de grootste ‘Italiaanse’ componist van zijn tijd.

De poëzie van Francesco Petrarca (1304-1374) heeft componisten eeuwenlang geïnspireerd. Paul Van Nevel laat horen hoe de sonnetten van de grote humanist door componisten in de 16e eeuw werden gelezen. Opvallende afwezige in dit programma is Adriaan Willaert – diens Petrarca-rijke Musica Nova is morgen het topstuk bij ensemble Dionysos Now! – maar verder passeren alle sterren: Lassus, De Wert, Marenzio, maar ook Tudino, Vicentino en zelfs enkele nieuwe composities van onder meer Willem Ceuleers.

Met Icons keert BL!NDMAN terug naar de beginjaren van het ensemble: de muziek van de Amerikaanse minimalisten. De repetitieve structuren, de meticuleuze muzikale processen én niet te vergeten de zinderende intensiteit hadden een grote invloed op het ensemble. BL!NDMAN benadert de in snel-tempo uitdijende en ineenkrimpende patronen van Glass, de psychedelische tape-delay canons van Riley en de intrinsiek contrapuntische complexiteit van Reich zoals het hoort: met ongeziene intensiteit en totale overgave.

De Amerikaanse Bang on a Can-componist David Lang heeft een bijzondere fascinatie voor Fidelio. Op de fundamenten van Beethovens enige opera – voor kamerorkest, groot mannenkoor en vier solisten – bouwt hij een gloednieuw muzikaal drama. De geportretteerde wantoestanden zijn actueel en tegelijk van alle tijden. Het orkest is acteur en ooggetuige in de kroniek van een kwaadaardige overheid en de val van een politieke tiran.

Dat de muzikanten van het wereldvermaarde Budapest Festival Orchestra van alle markten thuis zijn, bewijzen ze met tal van verrassende formats. Zo zijn er de concerten waarbij het publiek het programma bepaalt, voorstellingen voor kinderen met autisme en muziekmarathons. Speciaal voor dit concert diepte maestro Iván Fischer enkele parels uit het kamermuziekrepertoire op. Zijn muzikanten laten die met alle plezier schitteren in de intieme Kamermuziekzaal. En zelf geeft hij er op zijn eigen oprechte manier de nodige tekst en uitleg bij.

Sterdirigent Iván Fischer en de zijnen willen iedereen aan de klassiek: kinderen, jongeren, ouders en ouderen. En daarvoor trekken ze niet alleen naar gerenommeerde concertzalen, maar ook naar minder evidente plekken zoals zorginstellingen, synagoges, scholen … Zo ontwikkelen ze een concertreeks specifiek op maat van kinderen met een autismespectrumstoornis. Met enkele spannende stukken laten de muzikanten zien wat voor bijzonders de instrumenten kunnen en hoe plezierig samen musiceren is.

Dat de symfonieën van Gustav Mahler gesneden koek zijn voor de muzikanten van het Budapest Festival Orchestra, bewezen ze in Brugge al meermaals, en met overweldigend succes. Maestro Iván Fischer leidt zijn virtuoze orkest ditmaal door Mahlers laatste voltooide symfonie. Zijn Negende is niet alleen een getormenteerd en aangrijpend afscheid van het leven, maar tegelijkertijd een ode aan de schoonheid ervan. Ernst en raffinement wisselen af met humor en ongepolijste verbondenheid met de natuur.

Niets is wat het lijkt. Bachs Vierde ouverture is geen ouverture maar een suite. De Derde symfonie van Brahms doet aan Schumann denken, en aan de Rijn. Ligeti baseerde zijn Mysteries of the Macabre op een toneelstuk van de Franstalige Vlaming Michel De Ghelderode. Een avond vol intrige en plotwendingen? Daar weet Iván Fischer wel raad mee. Met zijn dirigeerstokje tovert hij dit alles om tot een sterk verhaal met een happy end.

De thema’s van de werken van Kris Defoort worden geboren aan de piano. Zij zijn het geraamte; het Kris Defoort Trio – met bassist Nic Thys en drummer Lander Gyselinck – zorgt voor pezen, vet en huid. Het lichaam groeit en vormt zich verder tijdens concerten. Balancerend tussen improvisatie, compositie en ‘instant orchestration’ vinden ze keer op keer die magische energie. Kortom drie muzikale poëten die het publiek laten meeduiken in een oceaan vol oneindige kleuren en geluiden.

‘De Turangalîla-symfonie is een liefdeslied, een hymne aan een bovenmenselijke, overrompelende, verblindende en grenzeloze vreugde. De liefde is fataal, onweerstaanbaar, allesoverstijgend …’, zo schrijft Olivier Messiaen. Zijn tiendelige Turangalîla-symfonie maakt samen met Harawi en Cinq rechants deel uit van een Tristan-trilogie uit de jaren 1945-49. In deze drie composities staat de eeuwige liefde, gesymboliseerd door het verhaal van Tristan en Isolde, centraal. Messiaen trekt alle registers open met een omvangrijk orkest, een fundamentele, haast solistische pianopartij en de integratie van de ondes Martenot, een van de vroegste elektronische instrumenten met een exotische en etherische klank. Messiaens ode aan de allesverzengende liefde is een imposant geschenk aan het symfonische repertoire.

Een lege agenda, maar een hoofd vol dromen: de Amerikaanse sopraan Katharine Dain maakte mid-pandemie van de nood een deugd en creëerde het prikkelende programma Regards sur l’infini. Centraal staan Messiaens Poèmes pour Mi, een liefdesbetuiging aan Claire Delbos, zijn eerste vrouw, omringd door muziek van onder meer Delbos zelf en Kaija Saariaho. Dains en Armstrongs opname werd het afgelopen jaar nog bekroond met een Edison voor het beste debuut.

De nieuwe opera Woman at Point Zero is gebaseerd op de gelijknamige klassieker van de Egyptische en feminist Nawal El Saadawi uit 1975. Daarin beschrijft ze haar ontmoeting met Firdaus, die in de dodencel in Caïro zit en de nacht voor haar executie terugkijkt op haar leven. Van dit universele verhaal over uitbuiting, opoffering en de zoektocht naar vrijheid maken componist Bushra El-Turk, regisseur Laila Soliman, schrijver Stacy Hardy en filmmaker Aida El-Kashef een pakkende multimediale productie.

‘Welkom op het kleine theater tussen mijn oren’, lezen we op de site van de Londense componiste Bushra El-Turk. Haar muziek is doordrongen van theatrale gebaren, rituelen en intrigerende kleurcombinaties. In haar transculturele projecten gaan westerse en oosterse muziektradities naadloos in elkaar over en worden de grenzen tussen traditionele speeltechnieken, improvisatie en hedendaagse klanken opgeheven. De centrale artiest van All Arias schreef bovendien Vane, het zevende en allerlaatste werk voor de Angel Series van het Concertgebouw. Vergezel ons en Luc Tuymans' engel voor Bushra El-Turks creatie!

Geïnspireerd door het eeuwenoude Bardo Thodol of het Tibetaanse Dodenboek, neemt Huang Ruo's eigentijdse compositie ons mee op de reis van de limbus: de afstand en tijd tussen het licht van het vorige leven en dat van de volgende wedergeboorte. Deze ervaring, beschreven als ‘alleen zijn op een plaats waar men niet terug kan en ook niet weet wat er zal komen', beleven we op verschillende momenten in ons leven. Nederlands Kamerkoor en HERMESensemble begeleiden ons op het spirituele pad tussen twee werelden in een regie van Aïda Gabriëls en Tido Visser.

Wat hebben vervellende insecten, de muziek van Hildegard van Bingen, prehistorische miniatuursculpturen en make-up-tutorials uit de fifties met elkaar te maken? Schijnbaar niets, maar ze gingen aan het knetteren in de verbeelding van sopraan en muziektheatermaker Lieselot De Wilde. In haar eerste solocreatie Figurine verkent ze het (zelf)beeld van vrouwen in de kunsten en daarbuiten. Verroeste verwachtingen en oude clichés smeedt ze behendig om tot een caleidoscopische reflectie op creatie, transformatie en menselijkheid. In dialoog met een sculptuur van scenograaf Mirella Weingarten en in een even kleurrijke als unieke muzikale taal speelt De Wilde een spel van bewegen en bewogen worden. Hoe geef je jezelf en je wereld vorm? Hoe breek je los uit sjablonen en patronen? En welke waaier aan gedaanten komt daarvoor in de plaats? Figurine is het artistieke zelfportret van een ontluikende maker, en een ode aan vrijheid en veelvormigheid.

Na het eerste succesvolle filmconcert Egged On by Music tijdens December Dance 19 lanceert Cinemaximiliaan een ambitieus nieuw project. Samen met componisten Simon Ho en Hannibal Saad plukken muzikanten uit de vier windrichtingen uit de meest uiteenlopende stijlen voor een soundtrack bij zeven stille films. Zeven regisseurs van zeer diverse achtergronden en culturen blikten hun verfrissende kijk op het thema eenzaamheid in na een sociaal-artistiek proces, met de participatie van velen.

Neem plaats middenin het orkest en laat de muziek je lijf overnemen. Verkies je een bedje van strijkers, heb je liever het geweld van het koper of wil je je hele lijf voelen meetrillen met de pauken? Brussels Philharmonic blaast je omver in de krachtige Bolero van Ravel of hypnotiseert je met het energetische Shaker Loops van John Adams. CLUB Surround nodigt uit tot volstrekt unieke belevenissen, op de lip van de klankproductie, in het zog van de trilling, kortom in de muziek.

In Bachs monumentale Mattheuspassie versmelten traditie en vernieuwing tot een ontzagwekkende constructie, die bovendien tot de meest ontroerende muziek behoort die ooit werd geschreven. Het werk meandert tussen bespiegelende en dramatische recitatieven, lyrische aria’s en devote koralen, en verheft het eeuwenoude lijdensverhaal tot een universele boodschap van lijden en vertroosting in woorden die ons nog altijd kunnen raken. Zelfs Nietzsche toonde zich onder de indruk: ‘Wie het christendom volledig verleerd is, hoort het hier als een heilsboodschap,’ schreef hij in 1902 nadat hij Bach ‘goddelijk’ had verklaard. Huisartiest Vox Luminis verenigt voor Bachs dubbelkorige topstuk de stemmen met een van Europa’s legendarische barokorkesten, voor de gelegenheid aangevoerd door hun leiders van het eerste uur Petra Müllejans en Gottfried von der Goltz. Twee fabuleuze zangers in de ‘hoofdrollen’ maken het plaatje compleet.