Anima Eterna Brugge voor het eerst onder de leiding van Jakob Lehmann
,,Het voelt als een plicht om intens emotionele ervaringen aan je publiek over te maken’’
Concertgebouw Brugge, donderdag 24 november, iets voor 20 uur. Het geschuifel op de stoelen en het nerveuze gekonkelfoes van voor het concert worden vervangen door een ijzige stilte wanneer dirigent Jos van Immerseel, niet in dirigeerplunje maar in gewone kledij, het podium op komt. Er wordt aangekondigd dat vandaag niet hij, maar een gastdirigent, de 25-jarige Jakob Lehmann, Anima Eterna Brugge zal leiden.
Op het programma staan Mendelssohn en de Zevende Symfonie van Beethoven. Wanneer Lehmann even op zich laat wachten, kijken de muzikanten schichtig in het rond en de gedachten in de zaal vermoeden een dirigent die zich door een opstoot van zenuwen nog even terugtrok in zijn loge. Tot hij het podium bestijgt. Na het concert maakt de dirigent even tijd voor ons.
Tim Theo: Maestro Lehmann, u ruilde als violist uw strijkstok voor het baton, hoe bereidde u zich voor op dit concert?
Jakob Lehmann: Mijn officiële debuut als dirigent kende ik drie jaar geleden. De voorbereiding voor dit concert liep dan ook volgens mijn gewoonlijke routine. Alles start bij het lezen van de partituren waarbij ik mijn eerste aanduidingen maak. Daarnaast beluister ik interpretaties van andere dirigenten om een beter zicht te krijgen op de traditie van het stuk. Zo kan ik vrij beslissen: waar de traditie te volgen of ze net te verbreken. Verder raadpleeg ik altijd zo veel mogelijk andere bronnen. Voor Mendelssohn zijn er zeer bruikbare aanduidingen van Joseph Joachim, een violist die speelde onder de directie van Mendelssohn.
Hoe verliep de samenwerking met Jos van Immerseel, oprichter en vaste dirigent van Anima Eterna Brugge ?
De eerste maal dat ik met Anima Eterna Brugge aan de slag ging als dirigent was toen Jos me naar aanleiding van zijn verjaardagsconcert vroeg als assistent voor een opname van de Schubert Symfonieën. De eerste seconden vanop het rostrum voelden wat onwennig, maar al snel voelde ik het geruststellende enthousiasme, vertrouwen en respect van mijn collega muzikanten.
Vertrouwd
Anima Eterna is een orkest dat een groot belang hecht aan de historisch correcte uitvoeringspraktijk. Vormt dit een moeilijkheid voor een jonge dirigent?
Historisch correct is niet helemaal het doel van Anima Eterna. Als orkest willen wij zo dicht mogelijk benaderen wat de componist schreef of voor ore had. Dit door gebruik te maken van de correcte historische instrumenten en orkestopstelling. Er is geen sprake van reconstructie maar van een herontdekking. Deze manier om met de muziek om te gaan geeft veel vrijheid aan de spelers. Er wordt geëxperimenteerd met speeltechnieken die in die tijd helemaal niet in gebruik waren. Deze benadering van de muziek, met een grote theoretische voorbereiding, voelt zo vertrouwd omdat het overeenstemt met mijn eigen benadering.
Op het programma staat een vioolconcerto van Mendelssohn en de Zevende Symfonie van Beethoven. Vooral dit laatste werk schept verwachtingen bij het publiek. Ervaart u extra druk om deze symfonie uit te voeren? Op welke basis koos u voor deze stukken?
Jos stelde het programma samen en vroeg mij later om het uit te voeren. De Zevende van Beethoven is inderdaad een gekend stuk maar dit kadert perfect binnen de benadering van Anima Eterna. We trachten net deze topstukken aan een nieuwe horing te onderwerpen. Extra druk bracht het niet met zich mee, maar ik keek er wel naar uit om mijn eigen lezing van het stuk te brengen.
Wat is voor u de relevantie van klassieke muziek in onze hedendaagse cultuur en samenlevingsvorm?
Klassieke muziek is altijd relevant geweest en zal dat ook altijd blijven. Niets raakt de emoties in een puurdere vorm dan muziek, of het nu klassieke muziek, pop, folk, jazz, blues of welk genre dan ook betreft. Met ons ensemble, Eroica Berlin, hopen we jonge mensen onze passie voor klassieke muziek over te brengen. Zowel als muzikant of als dirigent spenderen we uren in eenzaam samenzijn met ons instrument en de partituur. Daarbij is het de muziek zelf die ons drijft en onze ziel rijker maakt. Door te zoeken naar een manier om stukken op te voeren in een directere uitvoering, voelt het als een plicht om deze intens emotionele ervaringen aan je publiek over te maken.
Gershwin
Wat worden de volgende projecten? Neigt uw carrière nu meer van het spelen naar het dirigeren of is er voor beide nog plaats?
Er staat vrij veel te gebeuren, zowel als speler, maar ook als dirigent. Op dit ogenblik speel ik meer als violist dan dat ik dirigeer. Idealitervallen beide met elkaar te combineren.
Met mijn eigen ensemble, Eroica Berlin, brengen we een concertreeks rond Schubert waar we met moderne instrumenten in een historische stijl zullen spelen. Verder zal ik een project leiden met Camerata Nordica in Zweden en speel ik als gastconcertmeester met het Australian Romantic & Classical Orchestra muziek van Schubert en Rossini, twee van mijn favoriete componisten.
Met Anima Eterna brengen we volgend jaar een programma rond de Amerikaanse Componist Gershwin. Als pianist en componist slaagde hij er steeds in om elementen uit de jazz te verweven met klassieke muziek. Hij was een meester van het ritme en schreef verbijsterende melodieën.
Tijdens het concert neem ik plaats in de zaal tussen een groep leerlingen die het niet gewoon zijn een klassiek concert mee te maken. Na de tweede beweging van Beethovens zevende, vraagt één van de jonge heren aarzelend wanneer er applaus gegeven mag worden.
Het gevoel om recht te veren en applaus te laten klinken is begrijpelijk. Gedurende iedere beweging bouwt het stuk op tot de golven uit zichzelf openbarsten. Beethoven zou voorstander geweest zijn om onze appreciatie tussendoor te laten blijken. Zjn muziek dient het doel om te raken, te bewegen.
Indien er nog twijfel zou bestaan: Anima Eterna Brugge kan – zonder meineed aan de tradities van het orkest – op een nieuw elan de toekomst in.
Tim Theo Deceuninck,
Soundcaster Concertgebouw Brugge
